۱۳ تیر ۱۴۰۴
در تاریخ صنعت خودروسازی، همیشه نوعی کشاکش میان نیاز به فضا و تمایل به چابکی وجود داشته است. از همان روزهای نخست که خودرو جای کالسکه را گرفت، تولیدکنندگان کوشیدند وسایلی بسازند که هم حمل‌ونقل را تسهیل کنند و هم تا حد امکان جمع‌وجور، مقرون‌به‌صرفه و قابل استفاده برای افراد عادی باشند. در این میان، خودروهای دونفره جایگاهی خاص یافته‌اند: نه به بزرگی و پیچیدگی خودروهای خانوادگی هستند، نه به انزوای ماشین‌های تک‌نفره دچارند.
قصه از کجا شروع شد؟
نخستین خودروهای دونفره را شاید بتوان در همان مدل‌های اولیه‌ی قرن بیستم دید؛ خودروهایی مانند Ford Model T که اگرچه بعدها چهار یا پنج صندلی یافتند، نسخه‌های آغازین آن‌ها اغلب به همراهی یک‌نفره بسنده می‌کردند. در دهه‌های میانی قرن بیستم، با گسترش فرهنگ خودرو در اروپا، شاهد ظهور خودروهای کوچکی مانند Fiat 500 یا Citroën 2CV بودیم که گرچه بعضاً بیش از دو نفر را جا می‌دادند، ولی با ابعاد جمع‌وجور و طراحی ساده، الگویی الهام‌بخش برای خودروهای دونفره‌ی امروزی شدند. در دوران پس از جنگ جهانی دوم، اقتصاد اروپا به بازسازی نیاز داشت و خودروهای کم‌مصرف، کوچک و ارزان مورد توجه بودند. شرکت‌هایی چون Messerschmitt و Isetta شروع به تولید خودروهای سه‌چرخ و دونفره کردند؛ وسیله‌هایی میان موتورسیکلت و خودرو، که به آن‌ها لقب “bubble car” (خودرو حبابی) داده بودند. این خودروها اغلب ارزان‌قیمت، سبک، و برای جابه‌جایی‌های کوتاه درون‌شهری مناسب بودند. البته با گذر زمان و افزایش توان مالی جوامع، این مدل‌ها جای خود را به خودروهای بزرگ‌تر دادند، ولی علاقه به دونفره‌ها هرگز به‌طور کامل از میان نرفت.
کارایی در عین سادگی
در نگاه نخست ممکن است خودروهای دونفره محدود به نظر برسند؛ صندلی‌های کمتر، صندوق بار کوچک‌تر، و امکانات مختصرتر. اما این محدودیت، در بسیاری از موارد به مزیت رقابتی تبدیل می‌شود. در خودروهای شهری، کوچک‌بودن یعنی پیدا کردن آسان‌تر جای پارک، مصرف سوخت کمتر، وزن پایین‌تر، و هزینه‌ی نگهداری پایین‌تر. برای افرادی که روزانه مسیر ثابتی را میان خانه و محل کار طی می‌کنند یا تنها با یک همراه سفر می‌کنند، داشتن یک خودروی چهار یا پنج‌نفره بیش از حد ضرورت است. در نتیجه، خودروهای دونفره به‌ویژه در دو حوزه‌ی بسیار موفق عمل کرده‌اند:
- خودروهای شهری سبک و اقتصادی: نمونه‌هایی مانند Smart Fortwo، Renault Twizy، یا Citroën Ami دقیقاً برای چنین سبک زندگی طراحی شده‌اند: جابه‌جایی آسان در خیابان‌های پرترافیک، هزینه‌ی نگهداری پایین، و راحتی در پارک‌کردن. گرچه بسیاری از آن‌ها الکتریکی هستند، در نسخه‌های بنزینی هم عرضه شده‌اند. این خودروها به‌ویژه در اروپا، ژاپن و برخی کلان‌شهرهای آمریکای شمالی محبوب‌اند.
- خودروهای اسپرت دونفره: در سوی دیگر طیف، خودروهایی چون Mazda MX-5 Miata، Porsche Boxster، یا BMW Z4 قرار دارند که فلسفه‌ی رانندگی اسپرت را با دو صندلی خلاصه می‌کنند. این خودروها برای کسانی طراحی شده‌اند که لذت رانندگی را بر ظرفیت سرنشین ترجیح می‌دهند. فرمان‌پذیری بهتر، تعادل وزنی مطلوب، و طراحی سبک، از مشخصه‌های آن‌هاست.
آینده‌ی حمل‌ونقل شهری
با افزایش آگاهی‌های زیست‌محیطی، تمرکز بر کاهش ترافیک و بهبود کیفیت هوا در شهرها، خودروهای دونفره دوباره در حال احیا هستند. بسیاری از آن‌ها اکنون تمام‌الکتریکی شده‌اند، با برد مناسب برای مسیرهای روزمره و آلایندگی صفر. در طرح‌های جدید حمل‌ونقل شهری، از خودروهای دونفره به‌عنوان بخشی از شبکه‌ی حمل‌ونقل ترکیبی یاد می‌شود؛ یعنی وسیله‌ای که می‌تواند بخش نهایی مسیر را از ایستگاه مترو تا خانه پوشش دهد، بدون اینکه باری بر دوش شهر تحمیل کند. در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و ژاپن، حتی زیرساخت‌هایی برای پارک اشتراکی یا کرایه‌ی روزانه‌ی این خودروها ایجاد شده است. خودروهای دونفره می‌توانند جایگزینی میان‌مدت میان موتورسیکلت‌های ناایمن و خودروهای پرمصرف باشند، به‌ویژه اگر طراحی‌شان بتواند هم ایمنی و هم راحتی را در خود جای دهد.
ایران و چشم‌انداز خودروهای دونفره
در ایران، به‌رغم مشکلات تولید داخلی و محدودیت‌های واردات، خودروهای کوچک شهری می‌توانند جایگاه قابل توجهی پیدا کنند، به‌ویژه اگر برنامه‌هایی برای بهبود حمل‌ونقل عمومی، افزایش مالیات سوخت یا توسعه‌ی مناطق پاک اجرایی شوند. خیابان‌های شلوغ تهران، تبریز، مشهد یا اصفهان کاملاً آماده‌ی پذیرش خودروهایی هستند که فضای کمتری اشغال کنند. بااین‌حال، نبود زیرساخت شارژ مناسب، تعرفه‌های گمرکی و نگاه سنتی به خودرو به‌عنوان «سرمایه‌ی خانوادگی» از موانع اصلی گسترش این نوع خودروها در ایران‌اند.
