۱۷ بهمن ۱۴۰۳
تصور خیابانهای ایران بدون ماشین سخت است، اما کمی بیش از یک قرن پیش، وسایل نقلیه اصلی در کشور اسب، قاطر و درشکه بودند. جادهها خاکی، پر از دستانداز و باریک بودند و کسی حتی فکرش را نمیکرد که روزی وسیلهای بدون اسب بتواند مردم را جابهجا کند. اما این اتفاق افتاد و در اوایل قرن بیستم، اولین ماشینها وارد ایران شدند. این ورود، واکنشهای مختلفی را به همراه داشت؛ از شگفتی و ترس گرفته تا اشتیاق و کنجکاوی.
ماشین، یادگاری از سفر فرنگ
ورود اولین ماشین به ایران به دوران مظفرالدین‌شاه قاجار برمیگردد. او در یکی از سفرهایش به اروپا، با این وسیله جدید آشنا شد و یک دستگاه از آن را خریداری کرد تا به ایران بیاورد. برخی منابع میگویند این ماشین رنو فرانسوی بود، در حالی که برخی دیگر آن را یک مدل اولیه از فورد آمریکایی میدانند. این خودرو رانندهای بلژیکی داشت و تنها شخصی که اجازه داشت آن را براند، خود او بود. وقتی این ماشین در خیابانهای تهران حرکت کرد، مردم با تعجب و ترس به آن نگاه میکردند. آنها تا آن زمان وسیلهای را ندیده بودند که بدون نیاز به اسب حرکت کند و صدای غرش مانند تولید کند. برخی باور داشتند که این خودرو توسط نیروهای شیطانی به حرکت درمی‌آید و به همین دلیل نام «ارابه شیطان» را روی آن گذاشته بودند. گفته میشود وقتی اولین خودرو در خیابانهای تهران به حرکت درآمد، اسبها و قاطرهایی که در مسیر بودند وحشت‌زده شدند و برخی از آنها رم کردند. در نتیجه، مظفرالدین شاه دستور داد که ماشینش فقط در ساعات خاصی از شب حرکت کند تا باعث وحشت مردم و حیوانات نشود.
دوران پهلوی اول؛ آغاز جدی واردات خودرو
با روی کار آمدن رضاشاه پهلوی، اوضاع تغییر کرد. ایران به سمت نوسازی و مدرنسازی پیش میرفت و دولت تصمیم گرفت که حمل و نقل را توسعه دهد. در این دوره، جاده‌سازی رونق گرفت و واردات خودرو بهصورت گسترده آغاز شد. برندهایی مانند فورد، شورلت، دوج، کرایسلر و مرسدس بنز به ایران راه پیدا کردند و حالا ماشین فقط مخصوص شاه و درباریان نبود، بلکه برخی تجار و ثروتمندان نیز آن را خریداری میکردند. پلیس و نیروهای امنیتی در این دوران از خودروهای فورد و شورلت برای انجام مأموریت‌هایشان استفاده میکردند. ماشینهای تشریفاتی برای جابهجایی مقامات دولتی و افراد مهم وارد شدند. یکی از معروفترین خودروهای آن زمان، مرسدس بنز مدل ۵۴۰K بود که به دربار اختصاص داشت
ورود تاکسی و حملونقل عمومی
در همین دوران، کمکم خودروهای عمومی مانند تاکسی و اتوبوس هم وارد شدند. اولین تاکسیهای تهران خودروهای بزرگی بودند که شبیه ماشینهای شخصی امروزی نبودند. مردم ابتدا تمایلی به سوار شدن به این وسایل نداشتند، اما با گذشت زمان، تاکسیرانی در ایران جا افتاد. رانندههای این تاکسیها معمولاً لباس فرم مخصوص داشتند و در ایستگاههای مشخصی مسافران را سوار و پیاده میکردند. یکی از اولین مدلهای تاکسی در تهران، خودروهای فورد مدل T بود که در آن زمان یکی از پرفروشترین خودروهای جهان محسوب میشد
واکنش مردم به ماشینهای اولیه
همانطور که گفتیم، مردم در ابتدا با شک و تردید به این وسیله نگاه میکردند. آنها باور داشتند که ماشینها باعث بروز مشکلات جدیدی در شهر میشوند. برخی از درشکهچیها و اسبسواران نگران از دست دادن کارشان بودند. اما ماشینها خیلی زود محبوب شدند و طبقه مرفه جامعه شروع به خرید خودروهای لوکس کردند. خیابانهای تهران و شهرهای بزرگ تغییر کردند و کمکم راه برای گسترش خودروها باز شد. حالا بیش از ۱۲۰ سال از ورود اولین ماشین به ایران گذشته است. چیزی که در ابتدا یک وسیله عجیب و لوکس بود، امروزه تبدیل به بخش جداییناپذیری از زندگی شده است. ایران از واردات ماشینهای خارجی به تولید خودروهای داخلی رسید و امروزه صنعت خودروسازی یکی از بخشهای مهم اقتصاد کشور محسوب میشود. از آن روزی که مردم از دیدن “ارابه شیطان” وحشت میکردند، تا حالا که خیابانها پر از ماشین شدهاند، مسیر طولانیای طی شده است. اولین ماشین ایران، فقط یک وسیله نبود؛ بلکه شروع یک تحول بزرگ در زندگی مردم بود.
